Wat betekent auteursrecht?
Het auteursrecht is een geheel van rechtsregels die makers bescherming en controle bieden over de integriteit en exploitatie van hun werk. Of anders gezegd: het auteursrecht beschermt auteurs en hun werk en geeft hen controle over waar, door wie en hoe hun werk verspreid wordt. En met auteurs bedoelen we niet alleen schrijvers van boeken: ook als fotograaf, copywriter, grafisch ontwerper … ben je een auteur.
Dankzij auteursrecht mag geen enkel werk zomaar zonder de toestemming van de auteur gebruikt of gedeeld worden.
Waarop gelden auteursrechten in België?
Het auteursrecht beschermt werken van letterkunde en kunst, maar dat kan je heel breed interpreteren. Concreet moet een auteursrechtelijk beschermd werk voldoen aan twee voorwaarden:
- Het werk heeft een concrete vorm en is dus niet louter een idee.
- Het werk is origineel en draagt de persoonlijke stempel van de auteur.
Voldoet een werk aan de twee bovenstaande voorwaarden? Dan is het automatisch beschermd door het auteursrecht.
Twijfel je of jouw werk origineel is en dus beschermd is door auteursrechten? Stel jezelf dan altijd de volgende vraag: als iemand anders dit werk gemaakt had, zou het resultaat dan anders zijn? Als het antwoord ‘ja’ is, dan is je werk auteursrechtelijk beschermd. Is het antwoord ‘nee’, dan niet.
Een paar voorbeelden:
– Robin is muzikant en componeerde al verschillende liedjes en jingles. Concrete vorm? Check. Origineel? Dubbelcheck. Auteursrechten dus!
– Grafisch ontwerper Sam maakt tekeningen, schilderijen, posters … In het weekend klust die bij als fotograaf. Zowel het grafisch werk als de foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.
– Als copywriter schrijft Noa elke dag catchy slogans, lange blogs en af toe een bijsluiter of een handleiding. Op al die schrijfsels gelden auteursrechten.
– Lou werkt als freelancer bij een productiehuis en bracht al verschillende ideeën aan voor nieuwe televisieprogramma’s. Die ideeën zijn origineel, maar hebben geen concrete vorm. Daarop gelden dus geen auteursrechten. Op de uitgewerkte vorm van die ideeën gelden wél auteursrechten.
En wanneer heb je recht op een vergoeding in auteursrechten?
Om te beginnen maak je een werk dat auteursrechtelijk beschermd is. Het heeft dus een concrete vorm en het is origineel. Om daar vervolgens ook een fiscaal voordelige vergoeding voor te kunnen krijgen, zijn er nog enkele bijkomende voorwaarden:
– Je kent de rechten van je werk toe aan derden, met het oog op exploitatie of effectief gebruik.
– Die derde partij aan wie je de rechten toekent, gebruikt je werk voor een publieke mededeling, een openbare opvoering of een reproductie.
Een auteursvergoeding ontvangen, gaat dus nog een stapje verder dan beschermd zijn als auteur. Als je een auteursvergoeding ontvangt, betekent het concreet dat je geld verdient aan het toekennen of overdragen van je rechten.
Benieuwd of jij auteur bent en in aanmerking komt voor een auteursvergoeding? We hebben daar een handige test voor! Doe de Kom ik in aanmerking-test.
Hoe lang gelden die auteursrechten dan?
Een werk is lang beschermd: tot wel 70 jaar na de dood van de auteur. Zijn die 70 jaar voorbij? Dan mag iedereen het werk gebruiken en valt het onder het publieke domein. Toestemming vragen of een vergoeding betalen, is dan niet langer nodig.
Over vermogensrechten en morele rechten
Hierboven omschreven we de basis van het auteursrecht. Nu duiken we nog wat dieper in de materie en wordt het wat technischer.
Binnen het auteursrecht zijn er twee categorieën: de vermogensrechten en de morele rechten. Vermogensrechten zijn de financiële rechten. Alles wat te maken heeft met het prijskaartje dat vasthangt aan die auteursrechten dus. De morele rechten zijn rechten die verbonden zijn aan de auteur en in de regel niet overdraagbaar zijn.
Vermogensrechten – het prijskaartje aan de auteursrechten
De vermogensrechten zorgen ervoor dat auteurs inkomsten kunnen halen uit hun beschermd werk. Dat kan door het werk te exploiteren, een licentie op het werk uit te lenen, de rechten volledig over te dragen … Er bestaan verschillende vermogensrechten. Die sommen we hieronder nog eens op:
Reproductierecht
Als auteur heb je het recht om je werk zelf te kopiëren of kan je iemand anders het recht geven om dat te doen. Als er een nieuw exemplaar van je werk wordt gemaakt, dan is dat een reproductie. Het speelt geen rol hoe die reproductie tot stand komt, zolang het een geldige wijze is volgens de EU-regeling. Zodra er een geldige kopie op de markt is van dit werk, kan je je als auteur niet langer verzetten tegen de verdere verspreiding van die kopie.
Publieke mededelingsrecht
Je geeft als auteur expliciet het recht aan derden om je werk op eender welke manier mee te delen aan een publiek en om het in niet-tastbare vorm te exploiteren of hier toestemming voor te geven. Ook hier speelt het geen rol op welke manier dit gebeurt (live, via de radio, via de kabel, satelliet, internet …).
Distributierecht
Je kan als auteur anderen toestemming verlenen om je werk te verspreiden in fysieke exemplaren.
Bewerkings-, aanpassings- en vertalingsrecht
Alleen als auteur kan je iemand het recht verlenen om je werk aan te passen of te bewerken. Het recht om je werk te vertalen, valt daar ook onder.
Verhuur- en uitleenrecht
Als auteur bepaal je zelf of je werk verhuurd of uitgeleend mag worden.
Morele rechten – de niet overdraagbare rechten van een auteur
Als auteur heb je verschillende morele rechten die jou als auteur beschermen en ook nog eens extra bescherming bieden voor je gemaakte werk.
Integriteitsrecht
Merk je een wijziging of misvorming op aan je werk waarvoor jij nooit de toestemming gaf, of die afbreuk doet aan jouw eer of goede naam als auteur? Dan heb je het recht je daartegen te verzetten.
Divulgatierecht of bekendmakingsrecht
Je hebt als auteur volledig de touwtjes in handen over hoe je je werk voor het eerst met de wereld deelt. Eens je werk bekendgemaakt werd, vervalt dit recht. Het geldt dus heel specifiek voor het bekendmaken. Is het doek geopend? Dan sluit het in dit scenario niet meer.
Recht op erkenning van vaderschap
Of ouderschap, om het wat neutraler te houden. Dit betekent dat jij als auteur het recht hebt om als de enige echte maker van je werk erkend te worden (of die erkenning te weigeren). Je hebt ook het recht om te verhinderen dat een andere naam met jouw werk wordt geassocieerd.
Heb je nog vragen over auteursrechten? Schrijf je in voor een online infosessie, waar we jouw vragen met plezier beantwoorden.
